1. Gıda Mühendisleri Ve Çalışabilecekleri Alanlar
2. Gıda Mühendislerinin Maaş Ücretleri
3. Derece Ve Kademe Sistemi Nedir?
4. Denetim Ve Yaptırımlar
5. Sonuç

1. Gıda Mühendisleri ve Çalışabilecekleri Alanlar

Gıda Mühendisleri, 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun Sorumluluklar başlıklı 22. Maddesinin 7. Fıkrasına göre Gıda Firmaları ilgili kanunun Ek-1 ile gösterilen listesinde işin nevine göre, konu ile ilgili en az bir personel çalıştırmak zorundadırlar.

Bu zorunluluk, 30 beygir üzeri motor gücüne sahip veya toplamda 10 kişiden fazla personel çalıştıran gıda işletmeleri için geçerlidir. Belirtilen kriterlerin altında kalan işletmeler bakımından bu yükümlülük uygulanmamaktadır. Ayrıca, ilgili kanunun ilgili maddelerinde, çalıştırılması zorunlu personel istihdamına ilişkin kapsam ve istisnalar açıkça düzenlenmiştir.

Bahsedilen ilgili Ek aşağıda açıklanmıştır.

Alkollü ve alkolsüz içecekler, baharat ve kuruyemiş, bal ve arı ürünleri, ekmek ve unlu mamuller, et ve et ürünleri, fonksiyonel gıdalar, aromatik yağlar ve bitki ekstraktları, gıda ışınlama, gıda ile temas eden maddeler, hazır ve tabldot yemekler, kesimhaneler ve kombinalar, yağ ve margarin, fermente ve salamura ürünler, meyve-sebze işleme, özel beslenme amaçlı gıdalar, çay ve bitki çayları, su ürünleri ve balık hâlleri, süt ve süt ürünleri, şekerleme, takviye edici gıdalar, toz karışımlı gıdalar, tahıl ve unlu ürünler, yumurta işleme, depolama ve ambalajlama sektörlerinde faaliyet gösteren işletmeler ile 30 beygir üzeri motor gücüne sahip veya 10’dan fazla personel çalıştıran gıda iş yerlerini kapsamaktadır.

Yukarıda açıklanan firmalar/üreticiler, en az bir personel istihdam etmekle yükümlüdür. Gıda mühendisleri ise, 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun “Sorumluluklar” başlıklı 22. maddesinin 7. fıkrası uyarınca çalıştırılması zorunlu personel olarak tanımlanmıştır.

Ayrıca, 17.12.2011 tarih ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik’in 10. maddesi (ç) fıkrası kapsamında, “Gıda işletmecisi, aynı adreste birden fazla faaliyet göstermesi durumunda, tüm faaliyetlerde kullanılan alet ve ekipmanın toplam motor gücü 30 beygir gücünün üzerinde veya çalıştırdığı toplam personel sayısı 10 kişiden fazla ise çalıştırılması zorunlu olan personeli istihdam etmekle yükümlüdür.” şeklinde belirtilmiştir.

Bu doğrultuda, gıda mühendisleri, 5996 sayılı Kanun ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik gereğince, en az bir kişi olmak üzere, 5996 sayılı Kanun’da belirtilen alanlarda çalıştırılmak zorundadır. Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik’in 10. maddesinde, çalıştırılması zorunlu personelin nitelikleri ve gereklilikleri de ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

2. Gıda Mühendislerinin Maaş Ücretleri

TMMOB Gıda Mühendisleri Odası tarafından 28.01.2011 tarihinde yayımlanan Çalıştırılması Zorunlu Personel Belgesi’ne göre:

Çalıştırılması/İstihdamı Zorunlu Personel Sözleşmesi’nde yer alan işletme adresi ile işletmenin üretim konusu, motor gücü ve çalışan sayısını gösteren belgede (kapasite raporu vb.) yer alan adresin aynı olması gerekmektedir.

• Çalıştırılması zorunlu personelin nitelikleri, işletmenin üretim türü, çalışan sayısı ve motor gücüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
• 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, çalıştırılması/istihdamı zorunlu personelin alabileceği en az ücret tutarı, aylık net 62.500,00 TL (Altmış İki Bin Beş Yüz Türk Lirası) olarak belirlenmiştir.
• TMMOB Gıda, Kimya ve Ziraat Mühendisleri Odası tarafından imzalanan protokolde, ilgili mevzuata göre çalıştırılması zorunlu personelin ücreti, kamu sektöründe çalışan 8/1 derecesindeki mühendisin maaşından az olamaz hükmü yer almaktadır.
• Buna göre, çalıştırılması/istihdamı zorunlu personelin ücreti, kamu sektöründe 8/1 derecesinde çalışan bir mühendisin maaşı dikkate alınarak belirlenen oda ücreti altında olamaz.

3. Derece ve Kademe Sistemi Nedir?

Derecelendirme sistemi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu kapsamındaki derece ve kademe sistemine dayanır. Derece, memurun kıdem ve maaş seviyesini belirler (9 en düşük, 1 en yüksek), kademe ise aynı derecedeki ilerlemeyi gösterir (her derecede 3 kademe bulunur). Üniversite mezunu bir memur 9/1’den başlar, her yıl bir kademe ilerleyerek 8/1’e ulaşır. 8/1 derecesindeki bir mühendis, kamuda yaklaşık 2-3 yıllık deneyime sahiptir ve maaşı bu sisteme göre belirlenir. Gıda mühendisleri de kamu kurumlarında bu derece sistemine tabidir.

4. Denetim ve Yaptırımlar

Gıda işletmelerinin çalıştırılması zorunlu personel istihdamına ilişkin denetimleri, Tarım ve Orman Bakanlığı‘nın ilgili birimleri tarafından gerçekleştirilir. İlgili mevzuata aykırı hareket eden işletmeler hakkında idari para cezaları ve faaliyet durdurma gibi yaptırımlar uygulanabilir.

5996 Sayılı Kanun Madde 22, Sorumluluklar maddesindeki ilgili fıkralar şu şekildedir:

Gıda ve Yem İşletmelerine İlişkin Yükümlülükler

(3) İşletmeci, faaliyetleriyle ilgili kayıtları güncel tutmak ve talep halinde Bakanlığa sunmakla yükümlüdür.

(5) Bakanlık, gıda ve yem işletmelerini tüm üretim, işleme ve dağıtım aşamalarında denetler ve ilgili kayıtları tutar.

(6) İşletmeci, ürünle ilgili riskleri önlemek, azaltmak veya ortadan kaldırmakla sorumludur ve bu süreçte Bakanlıkla iş birliği yapmalıdır. Bakanlıkça alınan önlemler engellenemez.

(7) Ek-1’de belirtilen işletmeler, faaliyet alanlarına uygun lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır. Bilimsel ve sektörel gelişmelere göre Ek-1’de Bakanlıkça değişiklik yapılabilir ve bu değişiklikler tebliğ ile duyurulur.

(8) Maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

1. Denetim Yetkisi,

• Tarım ve Orman Bakanlığı, 5996 Sayılı Kanun kapsamında gıda işletmelerinin zorunlu personel istihdam edip etmediğini ve ilgili şartlara uyup uymadığını denetler.
• TMMOB Gıda Mühendisleri Odası, belirlenen asgari ücret tarifesinin uygulanıp uygulanmadığını takip eder.

1. Yaptırımlar ise belirlenen asgari ücretten daha düşük ücret ödendiği takdirde,

• TMMOB Gıda Mühendisleri Odası, durumu tespit ederse işletmeye ihtar gönderebilir.
• Gerekli görülmesi halinde, ilgili bakanlık ve çalışma denetim birimlerine bildirimde bulunulabilir.

2025 yılı itibari ile güncel idari para cezası kişi başı olmak üzere, 63.132 Türk Lirası’dır.

5. Sonuç

5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu ve 17.12.2011 tarih ve 28145 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gıda İşletmelerinin Kayıt ve Onay İşlemlerine Dair Yönetmelik uyarınca, işin nevine göre, konu ile ilgili en az bir personel çalıştırmak zorundadırlar. Bu zorunluluk, 30 beygir gücünün üzerinde motor gücüne sahip veya toplamda 10 kişiden fazla personel çalıştıran gıda işletmeleri için geçerli olup yine işin nevine göre Gıda Mühendisleri de zorunlu çalışan sıfatına girmektedirler.

Ayrıca, TMMOB Gıda Mühendisleri Odası tarafından yayımlanan düzenlemeler gereğince, çalıştırılması zorunlu personelin asgari ücreti kamu sektöründe 8/1 derecesinde çalışan bir mühendisin maaşından az olamaz ve 1 Ocak 2025 itibarıyla en az 62.500 TL olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede, ilgili işletmelerin kanuni yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla en az bir gıda mühendisi istihdam etmesi zorunludur.

Tarım ve Orman Bakanlığı işletmelerin mühendis çalıştırıp çalıştırmadığını, TMMOB Gıda Mühendisleri Odası ise belirlenen ücret tarifesine uyulup uyulmadığını denetler. Yaptırımlar ise idari para cezaları, faaliyet durdurma ve hukuki süreçler şeklinde uygulanabilir. Güncel idari para cezası ise 63.132 Türk Lirası’dır.

Öğr. Stj. Sude İŞKEMBECİ