TASARIM TESCİLİ HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR

Tasarım tescili, tasarımdan kaynaklanan haklar, Sınai Mülkiyet Kanunu tasarım koruması, tescilsiz tasarımın koruma kapsamı, tasarım tescil ücretleri, tasarımların koruma süresi, tasarım hakkının gasbı ve tecavüz halleri vb. gibi sıkça sorulan sorular hakkında soru-cevap şeklinde metin hazırlanmıştır.

Tasarım Nedir?

Sınai Mülkiyet Kanunu m. 55 uyarınca tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.

Tasarım tanımında yer alan ürün ise, bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade etmektedir.

Ürün tanımında yer alan birleşik ürün ise, sökülüp takılma yoluyla değiştirilebilen veya yenilenebilen parçalardan oluşan üründür.

Tasarımın Korunma Şartları

Tasarımın Sına Mülkiyet Kanunu kapsamında korunabilmesi için yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması gerekir.

Bir tasarımın aynısı;

a) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce,
b) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce,

dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilmektedir. Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorsa aynı kabul edilmektedir.

Bir tasarımın bilgilenmiş kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenim;
a) Tescilli tasarım için başvuru veya rüçhan tarihinden önce,
b) Tescilsiz tasarım için tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten önce,

kamuya sunulmuş herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimden farklı ise bu tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilir.

Görüldüğü üzere tasarımın korunabilmesi için yenilik ve ayırt edicilik şartlarını taşıması son derece önemlidir. Ayırt edici niteliğin değerlendirilmesinde, tasarımcının tasarımı geliştirmede sahip olduğu seçenek özgürlüğünün derecesi dikkate alınmaktadır.

Tasarım Tescili Başvurusu Nedir ve Nasıl Yapılır?

Tasarım tescili, tasarımın Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde tutulan tasarım siciline tescilidir. Tescil edilen tasarım Sınai Mülkiyet Kanunu’ ndan kaynaklanan tescilli tasarım korumalarına hak kazanmaktadır.

Tasarım tescili için öncelikle kuruma başvuru yapılır. Başvuruya esas tasarım ile kanun ve yönetmelik uyarınca aranan diğer evrakların teslimi ile birlikte başvuru yapılmış sayılır.

Tasarımlar belirli ürün sınıflarına göre tescil edilmektedir. Bu sınıflandırma Locarno sistemi uyarınca yapılmaktadır. Tescil edilecek tasarımın hangi ürün grubunda yer aldığı tespit edilerek bu sınıf için tescil edilmesi gerekmektedir.

Başvurular elektronik ortamda yapılmakta olup, işlemler konusunda Marka ve Patent vekillerinden destek alınmaktadır. Marka ve Patent vekilleri sizin adınıza kurumda başvuru yapmakta ve başvurunuzu takip etmektedir. Tasarım başvuruları yönetmelik uyarınca son derece sıkı usul ve sunum işlemlerine tabi olup, başvuru aşamasında bir Marka ve Patent Vekili ile çalışılması tavsiye edilmektedir.

Tescilli Tasarım Koruması Nelerdir ve Koruma Süresi Nedir?

Tasarım sahibi, kendi tasarımına kıyasla ayırt edici niteliğe sahip olmayan tasarımlara karşı kanundan doğan haklarını kullanabilmektedir. Koruma kapsamının değerlendirilmesinde, tasarımcının tasarımı geliştirmede sahip olduğu seçenek özgürlüğünün derecesi dikkate alınır.

Sınai Mülkiyet kanunu kapsamında sağlanan tasarım koruması,Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda aranan şartları taşıması hâlinde söz konusu Kanunla öngörülen korumaya halel getirmemektedir. Bu halde tasarım kapsamına girdiği ölçüde her iki kanun korumasından da yararlanabilmektedir.

Tasarımdan doğan haklar münhasıran tasarım sahibine ait olup üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunamaz.

Açık kanun hükmü dikkate alındığında özetle, tescilli tasarımın sahibinin izni olmaksızın ve verilen izni genişletecek şekilde kullanılması halinde, bunu kanun kapsamında yasaklanması mümkündür.

Yine, başvuru sonrası tasarım ile aynı veyahut benzer bir tasarımın tescilinin talep edilmesi halinde de bu tescili engellemek adına geniş kapsamlı hak sahipliği ortaya çıkmakta ve etkili koruma sağlanmaktadır.

Tasarımın tescile bağlı koruma süresi 5 yıldır. Bu süre 5’er yıllık sürelerle 25 yıla kadar uzatılabilmektedir.

Tasarım Tescil Ücreti Ne Kadardır?

Tasarım tescil başvuru ücreti görsel anlatım sayısına ve çoklu tasarım başvurusu durumuna göre değişiklik arz etmektedir. Ücretler her yıl güncellenmektedir.

2020 yılı için 6 adet 8×8 boyutlu görsel anlatım ile yapılacak tasarım tescil başvurusu üzerinden örnek vermek gerekirse;

Tasarım Tescil Başvuru Ücreti: 180-TL

Yayım Ücreti: 240-TL(6 adet görsel anlatım sayısıx40)

toplam 420-TL işlem ücreti ödenecektir. Bu ücret üzerine ayrıca Marka ve Patent Vekili tarafından talep edilecek ücret ödenmek suretiyle tasarımınıza 5 yıllık koruma sağlayabilirsiniz.

Tescilsiz Tasarım Korunur mu?

Tescilsiz tasarımın da 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’ na göre koruması mevcuttur. Ancak tescilli tasarım korumaları ile karşılaştırıldığında son derece dar kapsamlı ve pratikte etkisi son derece düşüktür.

Tescilsiz tasarımın Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunması, sadece korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınması hâlinde mevcuttur. Korunan tasarımın kendi tasarımından önce kamuya sunulduğunu makul yollarla bilmesi mümkün olmayan bir tasarımcı tarafından bağımsız olarak yapılan tasarımın koruma kapsamındaki tasarımdan kopyalanmış olduğu kabul edilmez.

Tescilsiz tasarımların Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca koruma süresi, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır.

Yayım Erteleme Talebi Nedir?

Başvuru sahibi, başvurusu ile birlikte başvuru veya varsa rüçhan tarihinden başlamak üzere otuz ay süreyle yayım erteleme talebinde bulunabilir. Bu yolla tasarımının bültende yayımlanmasını ve tasarım içeriğinin incelenmesini engellemektedir.

Yayım erteleme talebi ücrete tabi bir işlem olup, başvuru ile birlikte yayım erteleme ücretinin ödenmesi gerekir.

Yayım erteleme talebi bulunan başvuru, tescil edilerek sicile kaydedilir. Ancak, tasarımın görsel anlatımı ve başvuru dosyasına ilişkin bilgi ve belgeler üçüncü kişilerin incelemesine kapalı tutulur.

Kurum, yayım erteleme süresinin sona erdiği tarihte veya hak sahibinin isteği üzerine daha önceki bir tarihte, başvuruyla ilgili bütün kayıt ve belgeleri üçüncü kişilerin incelemesine açar ve yayımlar.

Çoklu Tasarım Tescili Mümkün müdür?

Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca tek bir başvuru ile birden fazla tasarın tescil başvurusu yapmak mümkündür.

Ancak, bunun için ek başvuru ücretinin ödenmesi ve süslemeler hariç olmak üzere, tasarımın kullanıldığı veya uygulandığı her bir ürünün, Locarno sistemi uyarınca aynı sınıfa dâhil olması gerekir.

Çoklu başvuru veya çoklu tescili oluşturan tasarımlar tescil işlemleri hususunda ayrı ayrı değerlendirilir. Çoklu tasarım başvurusu yoluyla en fazla 100 adet tasarım tescil başvurusu yapmak mümkündür.

Tasarımın Gasbı Halinde Ne Yapmak Gerekir?

Tasarım başvurusu gerçek hak sahibi olmayan bir kişi tarafından yapılmış veya tasarım bu kişi adına tescil edilmişse veya tescilsiz tasarım gerçek hak sahibi olmayan bir kişi tarafından kamuya sunulmuşsa, gerçek hak sahibi olduğunu iddia eden kişi, tasarım hakkından doğan diğer hak ve talepleri saklı kalmak kaydıyla, tasarım sahipliğinin kendisine devredilmesini veya tasarım sahibi olarak tanınmayı mahkemeden talep edebilmektedir.

Yine, tasarım üzerinde kısmi bir hakkın iddia edilmesi hâlinde,  paylı mülkiyet esaslarına göre hak sahipliği tanınması talep edilebilir.

Tasarımın gasbı sebebiyle devir veya tasarım sahibi olarak tanınmayı isteme hakkı,  tescilli tasarımın yayımlandığı tarihten veya tescilsiz tasarımın kamuya sunulduğu tarihten itibaren üç yıl içinde ileri sürülmemesi hâlinde düşer. Ancak gerçek hak sahibi olmayan kişinin kötüniyetli olması hâlinde hak düşürücü süre uygulanmaz.

Çalışan Tasarımlarında Hak Sahipliği Nasıl Olur?

Aralarındaki özel sözleşmeden veya işin mahiyetinden aksi anlaşılmadıkça çalışanların bir işletmede yükümlü olduğu faaliyeti gereği gerçekleştirdiği ya da büyük ölçüde işletmenin deneyim ve çalışmalarına dayanarak iş ilişkisi sırasında yaptığı tasarımların hak sahibi, işverendir.

Çalışanların bulunduğu işyerindeki genel faaliyet konusu bilgi ve araçlardan faydalanmak suretiyle yukarıdaki kapsam dışında kalan ve çalışan tarafından yapılan tasarımların hak sahibi, talep edilmesi hâlinde işverenleridir. Bu kapsamında yer alan tasarımın işverene ait olması için işveren talebi gerekmektedir. Yine halde çalışanın tasarımın önemi dikkate alınarak tespit edilecek bir bedel isteme hakkı vardır. Taraflar bu bedel konusunda anlaşamadıkları takdirde söz konusu bedel mahkeme tarafından tespit edilir.

Ücretsiz olarak belirli bir süreye bağlı olmaksızın hizmet gören stajyerlerin tasarımları ile 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (l) bendinde belirtilen öğretim elemanlarının bilimsel çalışmalar veya araştırmalar sonucunda gerçekleştirdiği tasarımlar hakkında da yukarıda anılan açıklamalar geçerlidir.

Öğretim elemanlarınca gerçekleştirilen tasarımlardan elde edilen gelirin yükseköğretim kurumu ve tasarımcı arasındaki paylaşımı tasarımcıya gelirin en az yarısı verilecek şekilde ilgili yükseköğretim kurumunun yönetim kurulunca belirlenir.

Tasarım Hakkına Tecavüz Halinde Ne Yapılabilir?

Tasarım hakkına tecavüz halleri ile ilgili Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamlı bir koruma getirmiştir. Kanunun 149. maddesi uyarınca,

(1) Sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğrayan hak sahibi, mahkemeden aşağıdaki taleplerde bulunabilir:
a) Fiilin tecavüz olup olmadığının tespiti.
b) Muhtemel tecavüzün önlenmesi.
c) Tecavüz fiillerinin durdurulması.
ç) Tecavüzün kaldırılması ile maddi ve manevi zararın tazmini.
d) Tecavüz oluşturan veya cezayı gerektiren ürünler ile bunların üretiminde münhasıran kullanılan cihaz, makine gibi araçlara, tecavüze konu ürünler dışındaki diğer ürünlerin üretimini engellemeyecek şekilde elkonulması.
e) (d) bendi uyarınca elkonulan ürün, cihaz ve makineler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınması.
f) Tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, özellikle masraflar tecavüz edene ait olmak üzere (d) bendine göre elkonulan ürünler ile cihaz ve makine gibi araçların şekillerinin değiştirilmesi, üzerlerindeki markaların silinmesi veya sınai mülkiyet haklarına tecavüzün önlenmesi için kaçınılmaz ise imhası.
g) Haklı bir sebebin veya menfaatinin bulunması hâlinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere kesinleşmiş kararın günlük gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen veya özet olarak ilan edilmesi veya ilgililere tebliğ edilmesi.

Açık kanun hükmü uyarınca tasarım hakkına tecavüz halinde bunun tespiti,önlenmesi,durdurulması, maddi-manevi zararın tazmini, tecavüze konu ürünler ve bu ürünleri üreten makinalara el konulması, ürünlerin imhası ve kesinleşmiş kararın gazetede yayımlanması talep edilmektedir.

Tasarım Hakkı Hukuki İşlemlere Konu Edilebilir mi?

Sınai Mülkiyet Kanunu’ nun 148. maddesi uyarınca tasarımdan doğan haklar devredilebilir, miras yolu ile intikal edebilir, lisans konusu olabilir, rehin verilebilir, teminat olarak gösterilebilir, haczedilebilir veya diğer hukuki işlemlere konu olabilmektedir.

Av. Ali ÖZDEMİR

Göçük Hukuk Bürosu

19.04.2020

 

 

 

 

 

UYARI: Bu sitede yer alan bilgiler, makaleler, kararlar ve sair paylaşımlar Avukatlık Kanunu, TBB Reklam Yasağı Yönetmeliği ve TBB Meslek Kuralları ile ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınarak ve meslek itibarını zedeleyecek her türlü tavır ve davranıştan özenle kaçınılarak hazırlanmaktadır. Site içeriğindeki paylaşımların herhangi birinde reklam, tanıtım, pazarlama, iş sağlama amacı güdülmemektedir. Bu sebeple, bu bilgilerin profesyonel danışmanlık hizmeti yerine geçtiği kabul edilmemelidir. Site içeriğinde bulunan her türlü paylaşım Göçük Hukuk Bürosu ekibinin bilgi ve emeğinin ürünü olup, FSEK kapsamında eser niteliğindedir ve izinsiz kullanımı yasaktır.