Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Nedir?
Sanık hakkında hükmedilen cezanın, 5 yıllık denetim süresi boyunca sonuç doğurmamasıyla beraber bu süreçte kasıtlı bir suç işlenmediği ve yükümlülüklere uygun davranıldığı takdirde ceza kararının ortadan kaldırılmasına verilen addır. Bu kurumda ortada sonuç doğuracak bir mahkeme hükmü bulunmamaktadır. Mahkeme, hukuk sistemi içerisinde bir sonuç doğuracak şekilde kararını henüz açıklamamış, açıklamayı bu denetim süreci olumsuz sonuçlandığı takdirde yapmak üzere geri bırakmıştır.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Neden Kaldırıldı?
Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi “HAGB kararı verilmesinin mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği“ gerekçesiyle itiraz yoluna başvurmuştur. Bu başvuru üzerine ise Anayasa Mahkemesi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinin 5 ila 14. fıkralarında düzenlenen Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına ilişkin hükümlerin tamamının oyçokluğu ile iptaline karar vermiştir. (Söz konusu Hüküm, Anayasa Mahkemesi 2022/120 E. 2023/107 K. ve 01.06.2023 Tarihli Kararı İle İptal Edilmiştir.)
HAGB uygulanmasını, yargılamanın henüz başında mahkûmiyet hükmü verilmesi ihtimaline binaen herhangi bir delil ortaya konulmadan veya yargılama süreci sona ermeden kabul eden sanıklar hakkında yargılamanın sonraki aşamalarında adil yargılanma haklarının ilk derece mahkemesince sağlanıp sağlanmadığının denetimi istinaf kanun yoluyla yapılamamakta ve bu durum hak ihlallerine yol açabilmektedir. Bu durum adeta istinaftan feragat anlamına gelmektedir. Kanunumuzda İstinaftan feragat uygulanabilir olsa da söz konusu koşullar içerisinde yeterince aydınlatılmış olması gerekmektedir. Henüz dava açısından bir kanaat oluşmadan kişinin istinaftan feragat etmesi yani konu yeterince aydınlatılmadan yapılması bu feragatin anayasal geçerlilik koşullarını sağlamadığı gerçeğini ortaya çıkarmıştır.
Bununla beraber, kamu otoritelerinin keyfi uygulamalarına karşı herhangi bir koruyucu önlem içermemesi ve bu yüzden de hak ihlallerine neden olması sebebiyle HAGB’nin Anayasaya aykırı yönleri ele alınmalıdır. HAGB işkence, eziyet ve insan haysiyetiyle bağdaşmayan eylemlere karşı adeta bir cezasızlık sebebi teşkil eder hale gelmiştir. Kötü muamele iddiaları yönünden yargılanan sanıkların pek çoğunun cezasız kalmasına sebebiyet vermiştir. İşkence yasağı ile Devletin etkin olarak başa çıkmasına yarayan yargılama yürütme şeklindeki usûli güvencesine aykırılık teşkil ettiği belirlenmiştir. Bu sebepler ışığında da “Bu durum Anayasa’nın devlete yüklemiş olduğu faillere fiilleriyle orantılı cezalar verilmesi ve mağdurlar açısından uygun giderimin sağlanması yükümlülüğü ile bağdaşmamaktadır.” Şeklinde karar vererek söz konusu hükmün Anayasanın 13, 17, 35 ve 36. maddeleri gereğince iptaline karar vermiştir.
HAGB’nin İptal Kararı Ne Zaman Yürürlüğe Girecek?
Anayasa Mahkemesi yukarıda izah olunan nedenlerle söz konusu kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir. Kuralın iptali nedeniyle 5271 sayılı Kanun’un HAGB’yi düzenleyen 231. maddesinin uygulanma imkânı kalmayan diğer hükümleriyle beraber iptallerine, iptal hükümlerinin kararın Resmî Gazete’de yayımlanma tarihi olan 1 Ağustos 2023 tarihinden başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesine karar vermiştir. Bu da demek oluyor ki, iptal kararının yürürlüğe gireceği 1 Ağustos 2024 tarihine kadar HAGB kararı verilmesi şu anki durum içerisinde mümkündür. Kanaatimce, bu süreç içerisinde verilebilecek olan HAGB kararları için büyük karışıklıklar yaşanacak ve bu doğrultuda verilecek olan kararlar ileri tarihlere atılarak mağduriyetler ortaya çıkaracaktır. 1 Ağustos 2024 tarihinden önce yapılacak olan bir değişiklikle beraber HAGB’nin daha erken bir şekilde yürürlükten kaldırılması yaşanabilecek olan karışıklıkların önüne geçecektir.
Stj. Av. Sezer SARI