İHRACAT BEDELİNİ YURDA GETİRME ZORUNLULUĞU

Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve bu kanun uyarınca çıkarılan tebliğ, karar ve genelgeler uyarınca ihracatçılar, ihracat bedelini mevzuatta belirtilen süreler içerisinde yurda getirme yükümlülüğü altındadırlar. Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun uyarınca yapılan göndermeler neticesinde çok sayıda karar tebliğ ve genelge çıkarılmış ve bunlarda yıllar içinde sıklıkla değişiklik yapılmıştır. Gerek mevzuatın karmaşıklığı gerekse son zamanlarda daha sıkı şekilde uygulanmaya başlaması nedeniyle ihracatçılar mevzuatı takip etmekte zorlanmakta ve bu nedenle de idari yaptırıma maruz kalma riski altında kalmaktadırlar. Bu yazımızda ihracat bedelinin yurda getirilme zorunluluğunu ilgili kanun ve düzenleyici işlemler çerçevesinde özetleyerek ele alacağız.

İhracat Bedelini Yurda Getirme Zorunluluğunun Hukuki Dayanağı

İhracat bedelinin yurda getirilmesi zorunluluğuna ilişkin yasal düzenlemenin temelini 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun’un 3. Maddesi oluşturmaktadır. Bununla beraber 1567 Sayılı Kanunu göndermesi ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı karar, 32 Sayılı Karar İlişkin Tebliğ ve Merkez Bankası tarafından çıkarılan İhracat Genelgesi de yine ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esasları teşkil etmektedir.

Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında Kanun ve Diğer Mevzuat Uyarınca İhracatçının Yükümlülükleri Nelerdir?

Yukarıda da belirtildiği üzere, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin mevzuatın temelini oluşturan hüküm 1567 Sayılı Kanun’un 3. Maddesidir.

Madde 3 – (Değişik: 24/12/2008 – 5827/1 md.)

Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır

(…)

Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz.

İlgili hüküm, ihracatçıların ihracattan doğan alacaklarını tebliğde belirtilen süre içerisinde yurda getirmekle yükümlü olduklarını, aksi takdirde ihracat bedelinin %5’i tutarında para cezası ile cezalandırılacaklarını belirtmektedir.

Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar İlişkin Tebliğ’de ise ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi

Madde 3 – (1) Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.

Tebliğ’in 3. Maddesine göre ihracat bedellerinin yurda getirilme süresi fiili ihracat tarihinden itibaren 180 gün olarak belirlenmiştir.

Aynı Tebliğ’in 8. Maddesinde ise hesap kapatma, ihbar ve ek süreler düzenlenmiştir.

Hesap kapatma, ihbar ve ek süre

MADDE 8 – (1) Ticari amaçla mal ihracında, bedelleri yurda getirilme süresi içinde gelen ihracat ile ilgili hesaplar aracı bankalarca kapatılır.

(2) Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir.

(3) İlgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya 9 uncu maddede belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir.

(4) Mücbir sebeplerin varlığı halinde, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.

(5) Mücbir sebep halleri dışında kalan haklı durumların varlığı halinde, hesapların kapatılmasına ilişkin altı aya kadar olan ek süre talepleri, firmaların haklı durumu belirten yazılı beyanına istinaden üçer aylık devreler halinde ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, altı aylık süreden sonraki ek süre talepleri Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.

Buna göre, ihracat bedelleri yurda süresi içerisinde gelen ihracatlara ilişkin hesaplar aracı bankalarca kapatılır. Kapatılmadığı takdirde banka tarafından Vergi dairesine ihbar edilir. Vergi dairesi ihracatçıya hesabını kapatması için ihtarname gönderir ve 90 günlük süre verir.

Bu husustaki bir diğer önemli mevzuat ise, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından çıkarılan 16.01.2020 tarihli İhracat Genelgesi’dir. Genelgenin 8. Maddesi ile ihracat bedelinin tahsili ve kabulü usulü ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir.

İhracat bedelinin tahsili ve kabulü

MADDE 8 – (1) Özelliği olan ihracat için 7 nci maddedeki ihraç tarihleri ve süreler saklı kalmak kaydıyla, ihraç edilen malın GB’nin 22 nci hanesinde kayıtlı bedelinin yurda getirilerek, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde İBKB düzenlenmesi zorunludur.

(…)

(3) İhracat bedelleri 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinde belirtilen ödeme hizmeti sağlayıcıları aracılığıyla da yurda getirilebilir. Söz konusu bedellerin ihracat bedeli olarak kabulü bankalar tarafından yapılır. İlgililerce ödeme ve elektronik para kuruluşlarına havale olarak gelen ihracat bedelinin, ilgili kuruluştan efektif olarak alınması ya da bir bankaya havale edilmesi halinde bu efektifin/havalenin bir banka tarafından ihracat bedeli olarak kabulünün 30 gün içerisinde yapılması gerekmektedir.

(…)

(7) İhracatçının hesabına yurt dışından transfer edilen ihracat bedelinin İBKB düzenlenmeden başka bir hesaba transfer edilmesi veya efektif olarak alınması halinde; hesaba ilk transfer edilen bedelin yurt dışı kaynaklı olduğunun transferin geldiği bankanın; tutar, transfer tarafları ve ilgili açıklamalar ile SWIFT mesajını içeren yazılı beyanının ibrazı ve bedelin ihracat işlemi ile ilgili olduğunun satış sözleşmesi, kesin veya proforma fatura, GB örneği/GB bilgileri, banka hesap özeti gibi belgelerle tevsik edilmesi, 2018-32/48 sayılı Tebliğ’de yer alan süre ile ilgili hükümlere aykırılık oluşmadığının tespit edilmesi, işlem ve kişilerle ilgili uluslararası yaptırımların dikkate alınması ve başka bir bankaya bedelin yurt dışından geldiğine ilişkin bu kapsamda yazı verilmediğinin tevsiki kaydıyla söz konusu bedelin ihracat bedeli olarak kabulü mümkündür.(…)

İhracat Genelgesi hükmüne göre, ihracat bedelinin 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ile birlikte, aynı süre içerisinde ihracat bedelinin İBKB’ye (İhracat Bedeli Kabul Belgesi) bağlanma zorunluluğu getirilmiştir.

Bununla beraber, aynı maddenin 7. Fıkrasına bakıldığında İBKB düzenlenmediği takdirde hesaba transfer edilen bedelin tutarı, swift açıklaması, ihracat işlemi ile ilgili olduğuna dair satış sözleşmesi, fatura gibi belgelerle ispatlanması halinde bunun ihracat bedeli olarak kabul edilebileceği hükme bağlanmıştır.

Uygulamada zaman zaman, ihracat bedeli yurda getirilmekte ancak İBKB’ye bağlanmamakta bu nedenle banka tarafından ihracat hesabı kapatılmadığından ihracatçılar hakkında ihracat bedelinin yurda getirilmediği iddiasıyla soruşturma başlatılmaktadır. Bu nedenle açılan soruşturmaların büyük çoğunluğu ihracat bedeli süresi içerisinde getirilmiş ancak ihracat hesabı süresinde kapatılmamış olmasından kaynaklanmaktadır.

Bu noktada, yalnızca ihracat hesabının kapatılması zorunluluğu nedeniyle düzenleyici işleme dayanarak ceza verilip verilemeyeceği hususu bir diğer tartışma konusu olup, uygulamada birlik sağlanamadığı anlaşılmaktadır. Ancak her halükarda ihracatçıların idari yaptırım cezası ile karşı karşıya kalmamaları için;

  • İhracat bedelini 180 gün içinde yurda getirme
  • İhracat bedelini 180 gün içinde İBKB’ye bağlama
  • İhracat Hesabını 180 gün içinde kapatma

Yükümlülüklerine uyması önem arz etmektedir.

İhracat Bedelini Yurda Getirmeme Emsal Karar

Bu konuda -eski tarihli de olsa- Yargıtay 7. Ceza Dairesi 2004/8771 E. 2006/5510 K. sayılı kararında ihracat bedelinin yurda getirilmesi ancak genelgeye aykırı hareket edilmesi durumunda fiilin 1567 Sayılı Kanun’a muhalefet niteliğinde olmayacağı yönünde hüküm kurulmuştur

Yargıtay 7. Ceza Dairesi 2004/8771 E. 2006/5510 K.:

“Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 s. kararın 8. maddesi ve bu karara ait 91-32/5 s. Tebliğin 95-32/15 s. Tebliğle değişik 21. maddelerinde ihracat bedeli dövizin yurda getirilmesinin öngörüldügü, gümrük çıkış beyannamesi mükellef nüshası aslı veya noterce onaylı fotokopisini ibraz ederek hesap kapatma zorunluluğu T.C. Merkez Bankasının 02.02.1996 tarihli 96/YB-5 s. genelgesi ile konulmuş olup, sözü edilen genelgeye muhalefetin 1567 s. kanuna göre suç oluşturmadığı gözetilmeden yazılı biçimde karar verilmesi, (…) müdahil hazine vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden hükmün BOZULMASINA, 20.04.2006 günü oybirliği ile karar verildi”

 

 

                                                                                              Stj. Av. Abdullah Haşim ALAN         

                                                                                          27.04.2022