KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICILARININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Son yıllarda kullanımı giderek yaygınlaşan kripto varlıklar, beraberinde getirdiği birçok avantajın yanında özellikle devletler tarafından kontrol edilememesi sebebiyle cezai sorumluluklar yönünden endişeye sebebiyet vermektedir. Bu kapsamda özellikle suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı suçlarının önlenmesi amacıyla kripto varlık hizmet sağlayıcılarına birtakım yükümlülükler getirilmiştir. Bu yükümlülükleri Mali Suçları Araştırma Kurulu’nun (MASAK) Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları için yayınladığı Rehber ışığında açıklayacağız. Rehberin tamamına bu yazının sonundaki linkten ulaşabilirsiniz.
KRİPTO VARLIK HİZMET SAĞLAYICISI TANIMI
Kripto varlık teriminden anlaşılması gereken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te tanımlandığı üzere, “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar”dır.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları (Virtual Assets Service Providers, VASP) ise bu kripto varlıkların elektronik işlem platformları üzerinden satılmasına aracılık eden sistemlerdir.
YÜKÜMLÜLÜKLERİN KAYNAĞI
Ülkemizde faaliyet gösteren Mali Suçları Araştırma Kurulu, kripto varlık hizmet sağlayıcıları ile birlikte terör finansmanı ve suç gelirinin aklanması suçlarına karşı mücadele etmektedir. 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik kapsamında suç işlenmesinde aracı olarak kullanılabilecek bazı kuruluşlar ve meslek gruplarına belli yükümlülükler getirilmiş ve nihayet 2021 yılında yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasına eklenen (ü) bendi ile kripto varlık hizmet sağlayıcıları da bu yükümlülerden sayılmıştır.
YÜKÜMLÜLÜKLER
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının yükümlülükleri genel olarak yukarıda bahsi geçen 5549 sayılı kanunun 3 ila 9/A maddelerinde sayılmış ve detaylı düzenlemelere ilgili yönetmelik ve tebliğlerde yer verilmiştir.
Bu kapsamda hizmet sağlayıcılarının başlıca yükümlülükleri:
- Müşterinin tanınması amacıyla kimlik tespiti yapmak ve gerekli diğer tedbirleri almak
- Şüpheli işlemleri Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığına belirlenen süre içinde bildirmek
- Aracılık ettikleri belirli işlemler hakkında Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığına devamlı bilgi vermek
- Kurul tarafından istenebilecek bilgi ve belgeleri tam ve doğru olarak vermek ve bilgilere ulaşılması için gerekli imkânı sağlamak
- Belge, defter ve kayıtları 8 yıl süre ile muhafaza etmek ve istenmesi halinde yetkililere ibraz etmek
Unutulmamalıdır ki bu yükümlülüklerin kapsamı her hizmet sağlayıcısı açısından farklılık arz edebilir. Ayrıca işlem sınırı ve belge türlerine göre hususi yükümlülükler düzenlenmiş olabilir.
Müşterinin tanınması yükümlülüğü
Hizmet sağlayıcıları, kendileri nezdinde yapılan veya yapılmasına aracılık ettikleri işlemlerde, işlem yapılmadan önce işlem yapan veya kendi nam ve hesabına işlem yapılan gerçek ve tüzel kişilerin kimliklerini tespit etmekle yükümlüdür. Farklı işlemler bakımından getirilmiş işlemler bakımından işlem sınırı getirilmiş olabilir, ancak kripto varlık hizmet sağlayıcısı sözleşmesi sürekli iş niteliği taşıdığından esasen bir işlem tutarı gözetilmeksizin bu tespiti yapmakla yükümlüdürler. Bu kapsamda Kimlik tespitinin yapılamadığı veya iş ilişkisinin amacı hakkında yeterli bilgi edinilemediği durumlarda; iş ilişkisi tesis edilemez ve talep edilen işlem gerçekleştirilemez.
Şüpheli İşlemleri Bildirme Yükümlülüğü
Şüpheli işlemleri bildirme yükümlülüğü terörün finansmanı ve suç gelirinin aklanması suçları bakımından önleyici tedbir niteliğindedir. “şüphe” ifadesinden anlaşılması gereken ise işleme konu malvarlığının “yasa dışı yollardan elde edildiğine veya yasa dışı amaçlarla kullanıldığına, bu kapsamda terörist eylemler için kullanıldığına dair bilgi, şüphe veya şüpheyi gerektirecek bir hususun bulunması halidir”. Bu işlemler, şüphenin oluştuğu tarihten itibaren 10 gün içerisinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise derhal, belirlenen yollarla MASAK’a bildirilmelidir.
Dikkat edilmelidir ki şüpheli işlemlere dair bildirim yapıldığı hususundaki bilgi yalnızca yetkili mercie ve bu kapsamda yetkilendirilmiş kişilerle paylaşılabilir. Bunlar dışında üçüncü kişilere yapılan bilgi aktarımı cezai yaptırım gerektiren bir eylem teşkil etmektedir.
YAPTIRIMLAR
Müşterinin tanınması yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün ihlali durumunda Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, MASAK tarafından işlem başına idari para cezası işlemine tabi tutulurlar.
Yükümlülerin şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğu hususunun üçüncü kişilere açıklanması, bilgi verme ve muhafaza ve ibraz yükümlülüklerinin ihlali durumunda ise bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
Ayrıntılı bilgi ve rehberin MASAK’ın resmi sitesinden ulaşabilirsiniz.
Stj. Av. Sueda Bingöl
09.09.2022