Limited Şirketlerde Ortakların Bilgi Alma ve İnceleme Hakkının Sınırları ve Kısıtlanması

Limited şirketlerde ortakların bilgi alma ve inceleme hakkı Türk Ticaret Kanunu Madde 614’te açıklanmıştır. Amir hükme göre;

“Bilgi alma ve inceleme hakkı

MADDE 614- (1) Her ortak, müdürlerden, şirketin bütün işleri ve hesapları hakkında bilgi vermelerini isteyebilir ve belirli konularda inceleme yapabilir.

(2) Ortağın, elde ettiği bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanması tehlikesi varsa, müdürler, bilgi alınmasını ve incelemeyi gerekli ölçüde engelleyebilir; bu konuda ortağın başvurusu üzerine genel kurul karar verir.

(3) Genel kurul, bilgi alınmasını ve incelemeyi haksız yere engellerse, ortağın istemi üzerine mahkeme bu hususta karar verir. Mahkeme kararı kesindir.”

Görüldüğü üzere maddede ortakların müdür veya müdürlerden şirketin bütün işleri ve hesapları bilgi talep edebilecekleri belirtilmiştir. Ancak maddenin ikinci fıkrasında da bu talebe verilecek karşılığın sınırlarına değinilmiştir. Ortağın kötü niyetli yaklaşımı, bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanma tehlikesi varsa müdür veya müdürlere bilgi alma ve inceleme hakkını sınırlama yetkisi verilmiştir.

Dolayısıyla ortakların talebi olduğu halde müdürlerin talep edilen bilgi ve belgeleri sunma zorunluluğu olmadığı kanun koyucu tarafından açıklanmıştır. Müdür veya müdürlerin bir takım bilgi, belgeleri ortakların incelemesini kısıtlaması, sınırlaması halinde bu sınırlamaya karşın ortaklar genel kurula başvurabilir ve genel kurul bu konu hakkında bir karar verir.

Genel olarak baktığımızda, bilgi alma ve inceleme hakkının kullanılması için azınlık veya çoğunluk oluşturmak ya da belirli bir sermaye oranına ulaşılması gibi şartlar aranmamaktadır. Hak sahibi olmak için ortak sıfatı yeterlidir. Bu hak ortaklık hakları arasında yer almaktadır. Bir ortak ortaklıkta kalıp kalmamaya, payını devretmeye karar verme amacıyla da şirketten bilgi talep edebilir.

Bilgi talebinde bulunan ortağın  bu bilgiye ihtiyacı olup olmadığını ispat etme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Bilgi alma ve İnceleme Hakkının Limited Şirketler Bakımından Müktesep Olup Olmaması

Kanun koyucu, anonim şirketlerde pay sahiplerinin bilgi alma hakkının aksine, limited şirket ortaklarının bilgi alma hakkını emredici nitelikte düzenlememiştir. Anonim şirketler için pay sahiplerinin bilgi alma hakkının esas sözleşme ile veya şirket organlarından birinin kararıyla kaldırılamayacağı ve sınırlandırılamayacağı hüküm altına alınmış, dolayısıyla bu hak, müktesep bir hak olarak düzenlenmiştir. Bu yöndeki bir hükme 614. maddede yer verilmemiş olması nedeniyle, limited şirketler için bilgi alma hakkının sözleşme ile kısıtlanması mümkündür.

Bilgi Alma Hakkının Sahibi

Bilgi alma hakkı sadece ortaklara tanınmış bir haktır. Bu hak sadece ortaklık hakkı devam ettiği sürece kullanılabilir. Ortaklık sıfatının payın devri, ortaklıktan çıkma veya çıkarılma nedeniyle sona ermesiyie bilgi alma hakkı da ortadan kalkmış olur. Buna karşılık şirketin tasfiye haline girmesi durumunda bilgi alma hakkı tasfiyenin sonuna kadar devam eder. Rehin ya da intifa hakkı sahipleri gibi ortak sıfatı olmaksızın Limited Şirketler üzerinde hak sahibi olanlar bilgi alma haklarını kullanamazlar.

Bilgi Alma Hakkı Temsilci Aracılığı İle Kullanılabilir mi ?

Bilgi alma hakkı kural olarak bizzat pay sahibi tarafından kullanılır. Fiil ehliyetine sahip olmayan ortak adına veli, vasi veya kayyım, bilgi alma hakkını kanuni temsil hükümleri uyarınca kullanır.

Bilgi Verme Yükümlülüğü

Türk Ticaret Kanunu’nun 14.ı maddesine göre, ortak, şirketin işleri ve hesapları hakkında müdürlerden bilgi talep edebilir. Ancak söz konusu maddenin lafzına rağmen bilgi verme yükümlüsü şirket tüzel kişiliğidir. Müdürler, bu yükümlüğü şirket adına yerine getirmektedirler. Bu maddeyle, bilgi vermeye müdürler dışında başka bir organın yetkili olmadığı vurgulanmak istenmiştir. Her ne kadar bilgi alma hakkı müdürlerden istenilse de bilgi verme yükümlüsü olarak şirket kabul edilmektedir. Kanun koyucu müdürler kavramıyla, sadece bilginin verilmesinin yolunu göstermek, yani bu kavram ile bilgi vermeye müdürler dışında başka bir organın yetkili olmadığını vurgulamak istemiştir.

Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı Nerede Kullanılır?

Öncelikle belirtmemiz gerekir ki Yargıtay Kararları ve Doktrin’e göre bilgi alma ve inceleme hakkı “şirkete ait olan bir yerde” kullanılır. Bilgi ve belge inceleme talep eden ortaklar şirket merkezine veya şirkete ait başka bir yere gelerek gerekli incelemeleri gerçekleştirebilir, Türk Ticaret Kanunu’nun kendilerine tanıdığı bilgi alma ve inceleme hakkını kullanabilirler.

Şirket Müdürü Bilgi Ortaklara Bilgi Vermekten Kaçınabilir mi ?

Şirker müdürlerinin şirkete karşı bağlılık ve sır saklama yükümlülükleri bulunmaktadır. Bağlılık borcunun temelinde şirketin çıkarlarının korunması vardır. Bağlılık borcu müdürlerin her alanda sadakatle hizmet vermelerini, şirketin maddi ve manevi değerlerinin korunmasını, şirket çıkarlarını kendi çıkarlarından üstün tutmalarını ifade eder.

Dolayısıyla Müdür, ortakların şirketin menfaat ve çıkarlarına aykırı bir şekilde bilgi alma ve inceleme haklarını kullanmayı talep etmeleri halinde bilgi vermekten kaçınabilecektir.

TTK m.626/1 hükmünde de müdürlerin şirketin menfaatlerini, dürüstlük kuralı çerçevesinde, gözetmekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir.

Müdürler bağlılık borçları sebebiyle şirketin çıkarlarını zedeleyebilecek davranışlarda bulunamazlar. Şirketin ticari sırlarını ifşa edecek bilgilerin ortaklara verilmesini de bu kapsama alabiliriz. Dolayısıyla eğer bir bilgiyi paylaşmak veya belgenin incelenmesine izin vermek şirketin menfaatlerini zedeleyecekse, müdür o belgenin incelenmesini engelleyebilir ve bilgi vermekten kaçınabilir.

Şirketin gelişmesini engelleyecek, yatırımlarına olumsuz etki yapacak her çeşit davranış borcunun ihlali olacaktır.

TTK madde 626/3 hükmünün atfı ile madde 613’te müdürlerin şirket sırlarını koruma borcu düzenlenmiştir. Sır kavramı maddede tanımlanmamıştır.

Bir bilgi veya olay şu koşulları taşıyorsa sır olarak kabul edilebilir ve müdürler bu sırrı korumak zorundadır;

1. Bilgi veya olayın şirket ve sınırlı kişiler tarafından sbilinmesi ve bu kişilerin haricinde genel olarak bilinmemesi ve ulaşılamaması,
2. Bu sınırlı bilinirliğin korunmasında şirketin menfaati olması,
3. Sırrın sahibi şirketin, bu bilgi veya olayı bilen kişilerin alanını sınırlı tutmak istemesidir.

Müdürler bu sırları şirket dışı kişilerin yanı sıra bilgi alma ve inceleme taleplerini kullanmayı talep eden ortaklara karşı da korumak zorundadır.

Tüm bunlardan anlaşıldığı üzere şirket menfaatlerini ön planda tutacağndan dolayı gerewkli hallerde Müdürler Bilgi alma ve inceleme haklarını kısıtlayabilirler.

Ticari Sır Niteliğindeki Bilgiler Nelerdir?

Ortağın kötü niyetli yaklaşımı, bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanma tehlikesi varsa müdür veya müdürlere bilgi alma ve inceleme hakkını sınırlama yetkisi verilmiştir. Dolayısıyla ortakların talebi olduğu halde müdürlerin talep edilen bilgi ve belgeleri sunma zorunluluğu olmadığı kanun koyucu tarafından açıklanmıştır. Limited şirket müdürleri şirketin sırlarını korumak, şirketin çıkarlarını zedeleyici davranışlardan kaçınmak yükümlülüklerine tabidirler. Ayrıca müdürlerin bir diğer yükümlülükleri de, şirkete zarar veren işlemleri yapmamaktır. Söz konusu TİCARİ SIR niteliğindeki bilgileri de korumak ve saklamak şirket müdürünün yükümlülüğüdür. Ticari kazanç elde etmek maksadıyla kurulan şirketlerin, rekabetin yoğun olduğu piyasalarda faaliyetlerini sürdürebilmeleri için özellikle kendilerini diğer şirketlerden farklı kılan bilgilerini gizli tutmaları gerekmektir, bu tür bilgilerin gizli kalmasında ise en önemli görev, konumları gereği şirketin neredeyse tüm bilgilerine vâkıf olan müdürlere düşmektedir. Bu bağlamda müdürlerin görevleri icabı öğrendikleri ve gizli kalmasında şirketin menfaatinin bulunduğu tüm bilgi ve işlemler sır kapsamında olup, bunların haklı gerekçe bulunmadıkça şirket ortakları dahil üçüncü kişilerle paylaşılmaması gerekmektedir. Ancak sır saklama yükümlülüğünün kapsamı görevin icrası esnasında öğrenilen bilgilerle sınırlı değildir. Müdürler, sadakat yükümlülüğünün bir gereği olarak görevleri dışında öğrendikleri ve gizli kalmasında şirketin yararı olan bilgileri de şirket sırrı kapsamında saklamakla yükümlüdür. Müdürler, bu bilgilerin öğrenilmemesi için gerekli olan tedbirleri de almak zorundadır. Sır saklama yükümlülüğüne ilişkin TTK m. 613/1 hükmü emredici nitelik taşıdığından bu yükümlülüğün esas sözleşme ya da genel kurul kararıyla ortadan kaldırılması mümkün değildir.

• “Bankalara yönelik muavin kayıtlar, stoklar hesabının alt açılımını gösteren muavin kayıtlar, şirket aktifinde yer alan taşınır ve taşınmazları gösteren muavin kayıtlar, bankalardan alınan kayıtları gösteren muavin kayıtlar, çek ve ödeme emirlerine ilişkin dökümler, şirketin çalıştığı firmalara yönelik cari hesap dökümleri, şirket ortaklarının hesap hareketlerini gösteren muavin kayıtlar” şirketi diğer şirketlerden farklı kılan, gizli tutulması gereken bilgilerdir.

TTK. 614/2; “Ortağın elde edeceği bilgileri şirketin zararına olacak şekilde kullanma ihtimali varsa müdürler bilgi alınmasını ve incelemeyi gerekli ölçünde engelleyebilir.” hükmünü amirdir. TTK. 614/2 amir hükmü karşısında  bilgi talebinin şirketin maddi ve manevi zararına yol açabileceği, yine söz konusu talebin hakkın kötüye kullanılması kapsamında olduğu öngörülüyor ise talep kısıtlanabilecek veya reddedilebilecektir.

Av. Melek Ece ATALAY