Kasım 10, 2024
CEZA MUHAKEMESİNDE İFADE VE SORGU
Ceza muhakemesinde ifade ve sorgu işlemleri son derece önemli ve tüm ceza muhakemesi evresini etkileyen usul işlemleridir. Bu işlemlerin yasaya uygun olarak gerçekleştirilmesi ve şüpheli/sanık tarafından ise bu aşamadaki hakların bilinmesi son derece önemlidir.
İfade ve Sorgu Nedir?
Ceza Muhakemesi Kanunu m.2 uyarınca:
İfade Alma, şüphelinin kolluk görevlileri veya Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesidir. İfade alma işlemi soruşturma aşamasında kolluk ve Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılmaktadır.
Sorgu, şüpheli veya sanığın hâkim veya mahkeme tarafından soruşturma veya kovuşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesidir. Sorgu işlemi, soruşturma aşamasında sulh ceza hakimi tarafından, kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından yapılmaktadır.
Şüphelinin İfadeye/Sorguya Çağrılması ve Zorla Getirme Nedir?
İfadesi alınacak veya sorgusu yapılacak kişi bu işleme davetiye ile çağrılmaktadır. Çağrıda çağrılma nedeni açıkça belirtilir ve gelmezse zorla getirileceği yazılır. Bu çağrıya aykırı olarak ifade/sorgu işlemine iştirak etmeyen şüpheli/sanık hakkında zorla getirme kararı verilebilmektedir.
Zorla getirme kararı ile çağrılan şüpheli veya sanık derhal, olanak bulunmadığında yol süresi hariç en geç yirmidört saat içinde çağıran hâkimin, mahkemenin veya Cumhuriyet savcısının önüne götürülür ve sorguya çekilir veya ifadesi alınır.
Zorla getirme, bunun için haklı görülecek bir zamanda başlar ve hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından, sorguya çekilmenin veya ifade almanın sonuna kadar devam eder.
Ayrıca, çağrıya rağmen gelmeyen tanık, bilirkişi, mağdur ve şikâyetçi ile ilgili olarak da zorla getirme kararı verilebilmektedir.
İfade ve Sorgu İşlemleri Nasıl Yapılır?
Şüphelinin veya sanığın ifadesinin alınmasında veya sorguya çekilmesinde şu hususlara uyulması gerekmektedir:,
- Şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmakla yükümlüdür.
- Şüpheliye/Sanığa kendisine yüklenen suç anlatılır. Kişi ifade/sorgu işleminde hangi suçun üzerine atılı olduğunu bilme hakkına sahiptir.
- Müdafi(Avukat) seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir.
- Yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilmelidir.
- Kişiye susma hakkı hatırlatılır. Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir.
- Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.
- İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.
- İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılır.
- İfade veya sorgu bir tutanağa bağlanır. Bu tutanakta aşağıda belirtilen hususlar yer alır:
1. İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih.
2. İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile
ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği.
3. İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip
getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri.
4. Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından
okunduğu ve imzalarının alındığı.
5. İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri.
Açık yasa hükmünden anlaşılacağı üzere ifade ve sorgu aşamasında kişinin birçok hakkı bulunmaktadır. İşlemi yapan birimin bu hakları süpheli/sanık’ a hatırlatması gerekmektedir. Kişinin susma hakkı, müdafi(avukat) yardımından faydalanması hakkı, yakınlarına haber verme hakkı, atılı suçu öğrenme hakkı, lehine delillerin toplanmasını isteme hakkı adil yargılanma ilkesinin hukukumuzdaki bir yansımasıdır.
Yukarıdaki usule riayet edilerek şüpheli/sanığa ifadeye konu olay ile ilgili bilgileri sorulmaktadır. Cevaplar tutanak altına alınmaktadır.
İfade ve Sorguda Yasak Usuller Nelerdir?
Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz. Kişiye kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.
Yasak usullerle alınan ifade/sorgu tutanakları rıza ile verilmiş olsa dahi delil olarak değerlendirilemez.
Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz. Bu durum ceza muhakemesinde ifade/sorgu aşamasında müdafi(avukat) bulundurulmasının son derece önemli olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Çünkü, şüpheli/sanık kollukta, avukatı olmaksızın verdiği ifadeyi hakim veya mahkeme önünde doğrulamadıkça bu ifade hükme esas alınamayacaktır. İfade aşamasında avukatı yanında bulunmayan şüpheli polise suç itirafında bulunmuş olsa dahi bu ifadesini mahkeme önünde doğrulamazsa, bu ifade hakkında hüküm kurulmasında dikkate alınamayacaktır.
Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.
Av. Ali ÖZDEMİR
Göçük Hukuk Bürosu
12.05.2020
UYARI: Bu sitede yer alan bilgiler, makaleler, kararlar ve sair paylaşımlar Avukatlık Kanunu, TBB Reklam Yasağı Yönetmeliği ve TBB Meslek Kuralları ile ilgili mevzuat hükümleri dikkate alınarak ve meslek itibarını zedeleyecek her türlü tavır ve davranıştan özenle kaçınılarak hazırlanmaktadır. Site içeriğindeki paylaşımların herhangi birinde reklam, tanıtım, pazarlama, iş sağlama amacı güdülmemektedir. Bu sebeple, bu bilgilerin profesyonel danışmanlık hizmeti yerine geçtiği kabul edilmemelidir. Site içeriğinde bulunan her türlü paylaşım Göçük Hukuk Bürosu ekibinin bilgi ve emeğinin ürünü olup, FSEK kapsamında eser niteliğindedir ve izinsiz kullanımı yasaktır.
