Kasım 10, 2024
STARTUP HUKUKUNDA DRAG ALONG – TAG ALONG HAKLARI
“Drag Along ( Sürükleme) Hakkı” Nedir?
Türkçesi “Sürükleme hakkı” veya “Birlikte satışa zorlama hakkı” olan bu terim, şirketin çoğunluk hissedarlarının menfaatine olan bir hakkı ifade eder.
Sürükleme hakkı, çoğunluk hissedarın azınlık hissedarı şirketin satışına katılmaya zorlamasını sağlayan bir hüküm ya da madde şeklinde karşımıza çıkar. Bu hak, şirketin çoğunluk hissedarlarının, azınlık hissedarları 3. Kişilerden (alıcılardan) gelen “şirketin tamamını satın alma tekliflerini” kabulü için zorlamasına müsaade eder.
Çoğunluk hissedar burada “sürükleyen hissedar” konumundadır. Bu hakkın doğumu için, sürükleyen çoğunluk hissedarların, azınlık hissedarlara, kendi paylarını satacakları koşulların aynısını teklif etmeleri şarttır. Çoğunluk hissedar azınlık hissedarı aynı fiyat ve şartlarla, kendisinin iznini almadan satışa zorlayabilecektir. Azınlık hissedarlar da çoğunluk hissedarlarla aynı fiyat, aynı hüküm ve koşullarla hisselerini satacaklardır. Dolayısıyla burada azınlık hissedarın onayı aranmamaktadır. Böylece sürükleme hakkı çoğunluk hissedarların azınlık hissedarları aynı şartlarda hisselerini alıcıya satmaya zorlayarak, şirketten çıkış temin etmelerini sağlayacaktır.
Sürükleme hakkı en çok şirketin %100’ünü satın almak isteyen potansiyel bir alıcı ortaya çıktığı zaman kullanılır. Böyle bir satış durumunda çoğunluk hissedarlar azınlık hissedarlar üzerinde kontrole sahip olmak isteyeceklerdir.
Örneğin; Şirket hisselerinin %75’ine sahip bir hissedar, şirketin tamamını satın almak isteyen potansiyel bir alıcının teklifini kabul ederse, sürükleme hakkından yararlanmak için, azınlık hisse sahiplerine de aynı fiyat ve koşulları teklif etmelidir.
Çoğunlukla sözleşmelerde (hissedarlık sözleşmeleri) yer alan “Drag Along” maddesi, çoğunluk hissedara geride kalan azınlık hissedarları da beraberinde sürükleme imkânı tanırken, azınlık hissedarların kendi hisselerini potansiyel alıcılara satmasını gerektirir. Böylece alıcının tüm şirketi satın alması imkânı doğmuş olur.
“Drag Along (Sürükleme) Hakkı” Neden Kullanılıyor?
Sürükleme hakkının amacı, çoğunluk hissedar için likidite, elastiklik ve kolay çıkış yolu sağlamaktır.
Satın alınması hedeflenen şirketin potansiyel alıcılarından birçoğu şirket üzerinde %100 kontrol sahibi olmak ister ve azınlık hissedarın kalan azınlık hisselerini elinde tutmasını kabul etmez. Bu nedenle azınlık hissedar işbirliği yapmazsa ve şirketin satışını bloke ederse, çoğunluk hissedar için durum bir hayli zor olacaktır. İşte Drag Along hakkı bu tür yaşanması muhtemel problemlerin önüne geçmektedir.
Drag Along hakkı çoğunluk hissedarların “şirkete hapsolmalarını” büyük ölçüde engellerken aynı zamanda azınlık hissedarın da çoğunluk hissedarla aynı muameleyi görmesini sağlar.
“Drag Along Hakkı” nasıl harekete geçirilir?
Drag Along (sürükleme) hakkı, birleşme ve devralma gibi her türlü satış işlemlerinde veya şirkette bir yönetim değişiminde tetiklenebilir. Çoğunluk hissedarın hisse yüzdesi tabi ki değişkendir ancak normalde %51 ila %75 arasındadır. Risk sermayesi yatırımcıları veya melek yatırımcılar gibi bazı hissedarlar, “Drag Along” hükümlerinin koşullu ve sınırlı olmasını veya bazı istisnalar içermesini isteyebilirler.
Örneğin; X girişimcisinin girişimine Y risk sermayesi yatırımcısı tarafından yatırım yapıldı ve şirketin %60 hissesi Y’ye geçti. Bu durumda Y ileride üçüncü bir kişinin şirketi tamamen devralmayı istemesi durumundaki X’in hisselerini devretmeme ihtimalini ortadan kaldırmak amacıyla drag along hükmünün sözleşmeye eklenmesini isteyecektir. Buna karşılık X de sadece belirli koşullarda drag along hakkının kullanılabilmesi gerektiğini ifade ederek bu hakkın kullanımını devir bedeli ve diğer bazı şartlara bağlamalıdır. Örneğin drag along hakkının kullanılabilmesi için minimum %100 hisse bedelinin 10 milyon lira olacağı kararlaştırılabilir. Böylece X, ileride maddi olarak onu tatmin etmeyen bir üçüncü kişi teklifine mecburen evet demek durumunda kalmayacaktır.
Tag – Along (Birlikte Satma/Katılma Hakkı) Nedir?
Birlikte Satma Hakkı veya Katılma Hakkı (Tag Along/Co–Sale Rights) , sürükleme hakkının tersidir. Katılma hakkı azınlık hisse sahibine seçenek sunar ancak yükümlülük getirmez. Çoğunluk hissedarlar kendi hisselerini sattığında, azınlık hisse sahibine de aynı fiyat ve koşullardan satışa katılma imkânı tanıyacaktır. Tag Along (birlikte satma) prosedürü takip edilmezse, şirketteki herhangi bir hisse satın alma girişimi geçersiz olacaktır.
- Katılma hakkı, Startup veya herhangi bir şirkette azınlık hisseye sahip yatımcıları korumaya yöneliktir.
- Esas olarak, şirket satışı sırasında azınlık paydaşların payının dikkate alınmasını sağlar.
- Azınlık paydaşlar için daha fazla likidite sağlar. (Drag Along ise çoğunluk paydaşlar için likidite sağlıyor.)
- Azınlık hissedar olan yatırımcılar, hisseler satılırken çoğunluk hissedarlar ile aynı fiyat ve koşullardan yararlanma hakkına sahip olurlar.
Katılma hakkı neden kullanılıyor?
Sözleşmelerde yer alan katılma hükümleri, çoğunluk hissedar hisselerini satmaya karar verdiğinde, azınlık hissedarları geride kalmaktan korumak için tasarlanmıştır.
Eğer azınlık hissedar şirket hisselerinin %10’una sahip olsa bile, alıcıların çoğu şirketi tamamen almak isteyeceklerinden bu şirketi satmak zor olur. Bu durum azınlık hissedarların hisselerini gerçek değerinden çok daha düşük ve şirketin gerçek değeriyle ilişkisi olmayan bir değere satmalarına sebep olabilir.
Katılma hakkı olmadan, azınlık hisse sahipleri “satılamaz ve değeri düşürülmüş hisseler”e sahip olduklarını düşünürler.
Örneğin bir şirketinin çoğunluk hissedarı X (%75), azınlık hissedarı Y (%25) ve bu şirkete yatırım yapıp şirketin kontrolünü sağlamaya çalışan bir Z olsun. Eğer şirket sözleşmesinde ve hissederlar sözleşmesinde herhangi bir tag along hükmü bulunmazsa, Z sadece X’in hisselerini devralarak şirketin yönetimini ele geçirebilir. Bu durumda Z ile ortak olmak istemeyen Y’nin yapacak bir şeyi yoktur. Ancak sözleşmelerde tag along hükmü bulunması halinde Y kendi hisselerinin de Z tarafından aynı şartlarda devralınmasını talep etme hakkına sahip olacaktır. Bu durumda örneğin X’e 3 milyon lira ödeme yapılmışsa Y’ye de 1 milyon lira ödeme yapılmalı ve devir sözleşmesi de aynı şart ve koşullarda imzalanmalıdır. Böyle bir durumda Y’nin hakkı korunmuş olacaktır ancak belki de Z yatırımdan vazgeçtiği için X’in menfaat kaybı söz konusu olabilecektir. Böyle durumların önüne geçilmesi için sadece belirli koşullar altında (devir bedeli, devralanın kim olduğu) azınlığın tag along hakkına sahip olduğu öngörülebilir.
Ayrıca aynı durumda drag along hükmü bulunmuş olsaydı, yatırımcı, X’in hisseleriyle birlikte Y’nin hisselerini de aynı şartlarda devralmak zorunda kalacaktı.
Stj. Av. Ece ATALAY
21.12.2020
