Kasım 10, 2024
7263 SAYILI KANUN İLE 4691 SAYILI TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ KANUNU’NDA VE 5746 SAYILI KANUNDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
28.01.2021 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ nde kabul edilen 7263 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun 03.02.2021 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.
Yeni düzenlemenin Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde faaliyet gösteren şirketlere etkisini ele aldığımız bu bilgi notunda önemli değişiklikler maddeler halinde sizlere sunulmaktadır.
1- 4691 Sayılı Kanunun 5. Maddesinin son fıkrasına aşağıdaki madde eklenmiştir:
“Bölgede faaliyet gösteren girişimcilerin projelerinin tamamlanma tarihinden itibaren yönetmelikle belirlenen şartlar dahilinde yeni bir proje sunmamaları ve ilgili mevzuat çerçevesinde yönetici şirkete iletmekle yükümlü oldukları bilgi ve belgeleri süresinde iletmemeleri halinde, sözleşme fesholunmuş sayılır. Fesih tahliye nedenidir.”
Açık düzenleme uyarınca, bölgedeki projelerini yönetmelikle belirlenen sürelerde sunmayan veyahut projeye ilişkin evraklarını zamanında sunmayan girişimcilerin Bölge Yönetimi ile aralarındaki sözleşmelerinin fesholunmuş sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca feshin, girişimcinin bölgeden tahliyesi için sebep sayılacağı öngörülmüştür.
Buradaki en önemli nokta sözleşmenin feshi için Yönetici Şirket’ e takdir yetkisi verilmemesidir. Gerçekten de proje teslimlerini vaktinde yapamayan girişimcilerin sözleşmeleri yasa gereği feshedilmiş sayılacaktır. Aynı zamanda bu sebeple bölgeden tahliyeleri talep edilebilecektir.
Bu son düzenleme konusunda bölgelerde faaliyet gösteren girişimcilerin son derece dikkatli davranması ve proje/bilgi/belge teslim sürelerine riayet etmesi gerekmektedir.
2- 4691 Sayılı Kanunun 8. Maddesine(Destek ve Muafiyet) aşağıdaki belirtilen fıkralar eklenmiştir:
“Bu destek, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri yönetici şirketlerinde kuluçka merkezi ve teknoloji transfer ofisi hizmetlerinde istihdam edilen desteklenecek programlar mezunu personele de aynen uygulanır.”
“Bölgelerde yer alan firmalara, istihdam ettikleri doktora öğrencisi AR-GE personeli için, iki yıl süreyle Bakanlık bütçesine konulacak ödenekle sınırlı olmak üzere, Bakanlıkça yönetmelikle belirlenen şartlar çerçevesinde destek verilebilir.”
“Bu Kanun kapsamında stajyer istihdam eden firmalar, Bakanlık bütçesine konulacak ödenekle sınırlı olmak üzere, Bakanlıkça yönetmelikle belirlenen şartlar çerçevesinde desteklenebilir.”
Yapılan eklemelerle, 4691 sayılı maddenin 8. Fıkrasında yer alan AR-GE personeli için verilen ücret desteğinin kapsamı genişletilmiştir. Kuluçka merkezi ve teknoloji transfer ofisleri de destek kapsamına alınmıştır.
Ayrıca doktora öğrencisi AR-GE personeli ve stajyer istihdamlarında da bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle destek verilebileceği düzenlenmiş ve bu konuda bakanlığa yetki verilmiştir.
3- 4691 sayılı Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir:
“1/1/2022 tarihinden itibaren geçici 2 nci madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”
Oldukça uzun olarak kaleme alınan bu maddeyi özetlemek gerekirse; Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde 4691 sayılı yasanın geçici 2. Maddesi uyarınca “yazılım, tasarım ve AR-GE” faaliyetleri için uygulanan Gelir ve Kurumlar Vergisi muafiyeti gereğince, bölgede faaliyet gösteren firmanın istisna tutulan kazanç tutarı 1.000.000-TL ve üzerindeyse bu mükellefler için istisnalardan yararlanmak için bazı yükümlülükler getirilmiştir.
Öncelikle, yukarıdaki şartları sağlayan mükellefler kazançlarının %2’ sini pasifte geçici hesaba aktaracaktır. Burada da kanun koyucu aktarılacak miktarın en fazla 20.000.000-TL ile sınırlı olacağını belirtmiştir. İstisnalardan yararlanabilmek için aktarılan işbu tutarın geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şart koşulmuştur. Madde ile nispeten de olsa girişimcilerin birbirilerini fonlaması amaçlanmaktadır.
Bu madde ile getirilen yükümlülüğe aykırı davranılması halinde ise, yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemeyecektir. Özetle yasa istisnanın %2’si ile yatırım yapmanızı önerirken, bu yükümlülüğe uyulmaması halinde istisnanın %20’ sini kabul etmeyecektir.
Yine geçici 2. Maddede yer alan istisnaların uygulama süreleri 31.12.2023 tarihinden 31.12.2028 tarihine 5 yıl daha uzatılmıştır.
Cumhurbaşkanı bu tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirebilecek veya beş katına kadar artırabilecektir.
4- 4691 sayılı Kanun Geçici 2. maddede aşağıdaki aşağıdaki değişiklikler ve eklememeler yapılmıştır:
“31/12/2028 tarihine kadar, bölgede çalışan AR-GE, tasarım ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisi; verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilir.”
“Bu kapsamdaki ücretlere ilişkin düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır.”
“Toplam personel sayısı on beşe kadar olan Bölge firmaları için bu oran yüzde yirmi olarak uygulanır.”
“Buna ilave olarak Bölgede yer alan işletmelerde gelir vergisi stopajı teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla bu fıkrada belirtilen durumlar haricinde ilgili personelin Bölge dışında geçirdikleri süreler de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. Yüzde yirmi olarak belirlenen bu oran Cumhurbaşkanı tarafından yüzde elliye kadar artırılabilir.”
Geçici 2. Madde ile uygulanan AR-GE personelleri ücretlerindeki vergi istisnaları hakkında yukarıdaki eklemeler yapılmıştır. Yasanın yayım ile yürürlüğe girdiği dikkate alınarak bölgede faaliyet gösteren firmaların ivedilikle işbu değişiklik hakkında mali müşavirlerine danışmaları ve gerekli aksiyonu almaları tavsiye edilmektedir.
5- 4691 sayılı Kanun Geçici 4. Maddesinde bazı değişiklikler yapılmıştır:
Geçici dördüncü maddede düzenlenen sermaye destekleri hakkında bazı düzenlemeler yapılmıştır. Öncelikle sermaye desteklerindeki vergi indirimi uygulaması 31.12.2028 tarihine kadar uzatılmıştır. İndirim konusu yapılabilecek tutar ise 500.000-TL’ den 1.000.000-TL’ ye yükseltilmiştir.
Ayrıca 4. Fıkra şu şekilde değiştirilmiştir:
“Bu kapsamdaki projelerin finansmanında kullanılmak üzere gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin aktarımından itibaren en az dört yıl boyunca ilgili şirketlerde kalmaması, payların satılması ya da yatırılan sermayenin kısmen ya da tamamen geri alınması halinde indirim dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.”
Düzenleme ile sermaye desteklerinin artırımından itibaren en az 4 yıl boyunca aktarılan sermayenin şirkette kalması vergi indirimi için zorunlu tutulmuştur. Bu yükümlülüğe aykırı olarak payların satılması veyahut sermayenin geri alınması halinde indirim konusu yapılan vergiler gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.
6- 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme Ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’ un 3. ve 6. Maddelerinde bazı değişiklikler yapılmıştır:
Yasa ile 4691 sayılı yasada yapılan değişikliklere paralel nitelikte 5746 sayılı yasada da bazı düzenlemeler yapılmıştır.
Öncelikle kanunun uygulama tarihi 5 yıl daha uzatılmış ve 31.12.2028 tarihine ötelenmiştir.
Yasanın 3. Maddesine yapılan eklemeler şu şekildedir:
Ayrıca ArGe veya tasarım merkezlerinde doktora mezunu personelin üniversitelerde Ar-Ge ve yenilik alanında ders vermesi veya ArGe ve tasarım personelinin teknoloji geliştirme bölgelerinde bulunan girişimcilere mentorluk yapması durumunda haftalık 8 saati aşmamak şartıyla, bu çalışmaları gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. Buna ilave olarak Ar-Ge veya tasarım merkezlerinde gelir vergisi stopajı teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin yüzde yirmisini aşmamak kaydıyla bu fıkrada belirtilen durumlar haricinde ilgili personelin bu merkezler dışında geçirdikleri süreler de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamında değerlendirilir. Yüzde yirmi olarak belirlenen bu oran Cumhurbaşkanı tarafından yüzde elliye kadar artırılabilir.
Girişim sermayesi desteği: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı bütçesinden teknoloji, teknolojik üretim ve yenilik faaliyetlerini desteklemek amacıyla girişim sermayesi fonlarına destek bütçesi aktarılabilir. Girişim sermayesi desteği kapsamında kaynakların aktarıldığı girişim sermayesi fonlarından ya da bu fonların yatırım yaptığı fonların yatırımlarından yararlanan şirketlere, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından sağlanan sermaye desteklerinin beyan edilen gelirin veya kurum kazancının yüzde onunu ve öz sermayenin yüzde yirmisini aşmayan kısmı 193 sayılı Kanunun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın ve 5520 sayılı Kanunun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılır. Bu kapsamda yapılacak indirim tutarı yıllık 1.000.000 Türk lirasını aşamaz. Bu oranları ve parasal sınırı yarısına kadar indirmeye veya dört katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından girişim sermayesi yoluyla destek almış firmalara sağlanan sermaye desteklerinin aktarımından itibaren en az dört yıl boyunca ilgili şirketlerde kalmaması, payların satılması ya da yatırılan sermayenin kısmen ya da geri alınması halinde 4 üncü maddenin dördüncü fıkrası hükümleri uygulanır.
1/1/2022 tarihinden itibaren 3 üncü madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden yararlanılan indirim tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye’de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır. Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılan tutarın yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.”
Son derece açık kapsamlı şekilde hazırlanan yasa metinleri dikkate alındığında 4691 ve 5746 sayılı yasalardaki destek ve istisnaların uygulama sürelerinin uzatılması girişimciler için son derece önemlidir.
Ayrıca, istisna tutarlarının bir kısmının bölge içerisinde yatırıma konu edilmesi şartı ekosistemi geliştirecek ve kuluçka aşamasındaki girişimcilere nefes olabilecektir.
Düzenlemeler, vergi indirim ve istisnaları hakkında önemli değişiklikler içermektedir. Bölgede faaliyet gösteren veya 5746 sayılı yasa kapsamında yer alan mükelleflerin değişiklikler hakkında mali müşavirlerinden destek alması tavsiye edilmektedir.
Av. Ali ÖZDEMİR
Göçük Hukuk Bürosu
03.02.2021
