Dijital Çağda Blockchain Teknolojisi ve Hukuka Etkisi

Son dönemde yalnızca kripto para birimleri ile özdeşleştirilen Blockchain Teknolojisi nedir?

Satoshi Nakamoto her ne kadar Blockchain teknolojisi olarak bilinen teknolojisinin mucidi olarak tanınsa da aslında bu teknolojinin mucidi Ralph Merkle’nin 1970’li yıllarda patentini aldığı “hash ağacı” tasarımı üzerinden yola çıkan kriptografi uzmanları Stuat Haber ve Scott Stornetta’dır.

Aslında bu teknolojinin kapsamı düşünüldüğünde adının yalnızca kripto para birimleri ile anılması haksızlık olarak değerlendirilebilir. En basit haliyle blockchain; “Merkezi bir otoriteye bağlı olmayan dağınık bir ağ ortamında kimliklendirme ve yetkilendirme gibi işlemler ile verilerin özel tekniklerle şifrelenerek veri tabanına kaydedilmesi” olarak tanımlanabilir.

Neden Blockchain Teknolojisi?

Blockchain teknolojisini çekici kılan birçok özellik bulunmaktadır. Merkezinin bulunmaması, varlıkların takibinin kolaylaşması, geriye dönük değişiklik yapılamaması ve veri güvenliğidir.

Verilerin veri tabanına kaydedilmesi bloklar aracılığıyla gerçekleşmektedir. Veriler giriş tarihine göre art arda sıralanır ve her blok kendinden önceki bloğun özel tekniklerle şifrelendirmiş kodunu içinde barındırarak bloklar arası birleşimi ve ayrıca olası değişikliklere karşı da güven sağlar. Bloklar arasında böylesine bir bağlılık olduğu için herhangi bir blokta verinin değiştirilmesi, diğer bloklarda da değişiklik meydana getireceğinden verilerin değiştirilmesinin önüne geçilmiş olur.

Blockchain Teknolojisinin Hukuk Alanına Katkıları Neler Olabilir?

Pandemiyle birlikte aslında dijitalleşmenin de önü açıldı ve hızlandı diyebiliriz. Ülkemizde de uzun süredir kullanılan UYAP yazılımı aracılığıyla aslında hukuk alanında da dijitalleşmeye bir adım atılmıştır. Sürekli olarak tüm bilgi ve belgelerin (verilerin) sistem üzerinden gönderilmesi, sistem üzerinden gönderilmeyenlerin ise yine tarama usulüyle sisteme aktarılarak kayıt altına alınması da bu dijitalleşme ve kayıtsal (her şeyin kayıt altına alındığı) sisteme geçilmesinin en önemli göstergeleridir.

Bu konuda teknik uzman olmasak da aslında araştırmalarımızdan Blockchain teknolojisinin birçok teknolojinin daha ilerisinde ve daha güvenli olduğu kolayca tespit edilebilir. Bu sebeple ülkemizde de tıpkı diğer ülkelerde olduğu gibi blockchain teknolojisinin kullanılması mümkündür. Peki hangi alanlarda hangi amaçlarla kullanılabilir?

1- Ceza Yargılamasında Blockchain

Diğer tüm ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de hukuk alanında en aktif bölümlerden birisi de ceza hukuku alanıdır. Birçok ülke bu kapsamda blockchain teknolojisinin kullanılması için çalışmalara başlamış ve hatta yasa teklifleri oluşturmaktadır.

The Police Foundation ve CGI tarafından yazılan bir rapora göre, yargılamaların sadece yarısı gerçekleşmesi beklenen günde gerçekleşiyor. Hiçbir zaman kovuşturma aşamasına geçilmeyen dosyalarda veya uzaktan yürütülen yargılamalarda milyonlar harcanıyor. Elde edilen deliller ve belgeler sürekli olarak yanlış usulde saklanmakta ve bu sebeple de kaybolmaktadır.

Raporda, Sir Brian Leveson’dan bir alıntı bulunmaktadır; “Bu tamamen modası geçmiş çalışma yöntemine devam edemeyiz… Aynı bilgiyi sonsuza dek yeniden anahtarlamak; aynı belgeleri defalarca yazdırmak ve fotokopi çekmek; dosyaları taşımak, süreç içinde tümünü veya bir kısmını kaybetmek… Bu, işimizi yapmanın ağır, yinelemeli, verimsiz ve maliyetli bir yoludur ve her şey bitmek üzere. Geçmişte epeyce geçmiş, nihayet dünyayı yakalayacağız.“

Görüldüğü üzere diğer ülkelerde soruşturma ve kovuşturma aşamalarında özellikle sanıkların ifadelerinin, olaya dair delillerin saklanması amacıyla blockchain teknolojisinin kullanılması yönünde ilk adımlar atılmaktadır.

2- Noterlik Hizmetinde Blockchain

Bununla birlikte Stampery, Stampd ve Blocksign gibi bazı startup şirketleri noter hizmetleri sunmak için blockchain teknolojisini kullanıyor. Bu hizmetlerin kullanılması, hash aracılığı ile belirli bir zamanda bir belgenin varlığının kanıtını sağlayabilir.

Yine belirli süre geçtikten sonra imha edilen evraklar ile fiziki olarak arşivde tutulan evraklar yerine bu verilerin de blockchain teknolojisi kullanılarak hashlar ile veri tabanına kaydedilmesi çok daha faydalı olacaktır. Yalnızca noterlik hizmeti olarak değil devletin diğer kamu kurum ve kuruluşlarında da bu teknolojinin kullanılmasıyla evrakların kaybolmasının önüne geçilmesi sağlanacak, ilgililer tarafından verilerin değiştirilmesi veya kaybolmasının önü kapatılacaktır.

3- Fikri Sinai Haklar Alanında Blockchain

Bu alan açısından en önemli kullanım alanı ilk kullanımın tespitinin sağlanması olacaktır. Bu nevi bir kullanımın blockchain aracılığı ile kayıt altına alınması halinde hashlerde yapılan düzenlemenin tespiti ile birlikte ilk kullanım tarihi de tespit edilecektir. Nitekim bu da hak sahibine hakkın kendine ait olduğuna dair önemli bir delil yaratacaktır. Bu nevi bir tespit tabi ki de telif hakkıyla korunan materyallerin yetkisiz kullanımını engelleyemeyecektir.

4- Gayrimenkul Hukuku Alanında Blockchain

Blockchain, doğru ve gerçek zamanlı tapu kayıtlarını koruyarak bir mülk satın alma ve satma sürecini geliştirebilir. Nitekim 2016 yılında Cook County, Illinois’de blockchain teknolojisi kullanılarak ilk gayrimenkul alım – satım işlemi gerçekleştirildi.

Blockchain teknolojisi ile alım – satım ve tapu kayıtları için oluşturulacak sistem, güvenilirlik ve şeffaflık getirecektir. Nitekim bu kapsamda da İsveç tapu sicil kayıtlarının saklanması ve yönetilmesini blockchain ile gerçekleştirmek için ilk adımlar atmıştır.

Bununla birlikte birçok alanda blockchain teknolojisi kendine kullanım alanı bulunmaktadır;

  • Uluslararası ticaretin kolaylaştırılması yolunda dijital teknolojinin sunduğu imkanları kullanan teknoloji devi IBM Avrupa’nın en büyük bankaları arasında bulunan kuruluşlar ile blockchain teknolojisi üzerinden dijital ticaret zinciri konsorsiyumu kurma girişiminde bulunmuştur.
  • Dünyanın en büyük deniz taşımacılığı operatörlerinden Maersk Line şirketi uluslararası sularda seyreden gemi ve yüklerin (konteyner) operasyonunda zaman ve maliyetten kazanmak, sürecin hızlanması ve evrakların prosedüründen kurtulmak amacıyla IBM ile stratejik iş birliği yoluna giderek blockchain altyapısını kullanmaya başlamıştır.
  • Gıda güvenliğine yönelik tedarik zincirini blockchain teknolojisiyle izlemek için dünyanın en büyük gıda devleri Walmart, Unilever, Nestle, Dole, Kroger gibi şirketler de IBM ile anlaşmıştır.

Görüldüğü üzere, blockchain teknolojisi yalnızca finans anlamında kripto paralarla birlikte anılsa da aslında birçok farklı faaliyet alanında hizmet için kullanıma hazır olarak gözüküyor. Blockchain teknolojisine ayak uydurabilen ülkeler onunla birlikte yükselecekken, eski yöntem ve usullerle çalışmaya devam eden ülkeler ise bulundukları konumdan daha ilerisine yükselemeyecektir.

 

Av. Kerem Küçükkara

Göçük Hukuk Bürosu

18.03.2021