Hizmet Tespit Davası Nedir?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. Maddesinin 9. Fıkrası “Sigortalının çalıştığı bir veya birden fazla işte, bu Kanunda yazılı şartları yerine getirmiş olmasına rağmen, kendisi için verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin işveren tarafından verilmediği veya verilen aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde kazançların veya prim ödeme gün sayılarının eksik gösterildiği Kurumca tespit edilirse, hastalık ve analık sigortalarından gerekli ödemeler yapılır“ şeklindedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işverenler çalıştırdıkları işçilerim sigorta primlerini tam ve eksiksiz olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna yatırmakla yükümlüdür.
Eksik sigorta primi; kişinin sigortalı olarak çalıştığı gün sayısının Kuruma eksik bildirilmesidir. Hizmet Tespit Davası (veya Sigorta Tespit Davası), işveren ile arasında hizmet sözleşmesi bulunan işçilerin sigortasız çalıştırıldığı durumlarda çalışmış oldukları dönemlere ait hizmetleri Sosyal Güvenlik Kurumunca tespit edilemediğinde veya sigorta primlerinin eksik ödendiğinin işçi veya mirasçıları tarafından sonradan öğrenilmesi halinde bu hizmetlerin tespiti amacıyla açılan davadır.
Hizmet tespit davası, kişinin lehine sonuçlanırsa, işçinin talep ettiği yıllar içerisindeki sigorta primleri ve bu dönemde işleyen yasal faiz de işveren tarafından işçiye ödenir.
Hizmet Tespit Davasının Konusu Nedir?
- İşçinin sigorta başlangıcının tespiti,
- İşçinin sigortalılık sürelerinin tespiti,
- Fiili hizmet zammı sürelerinin tespiti,
- İşçinin geçerli sigortalılık statüsünün tespiti,
- İşçinin prime esas kazancının tespiti,
- İşçinin çakışan hizmet sürelerinin tespiti
Hizmet tespit davalarında dava konusu edilmektedir.
Hizmet Tespit Davasında Davalı ve Davacı Taraf Kimdir?
Sigortasız çalıştırılan veya sigorta primleri eksik ödenen işçi veya işçinin ölümü halinde bunu sonradan öğrenen mirasçıları hizmet davası açabilir. İşçinin vefat etmiş olması halinde tüm mirasçıların davaya dahil edilmesi ve davanın hak düşürücü süre içerisinde açılması gerekmektedir.
Hizmet tespiti davalarında sadece işveren davalı olarak gösterilecek, Sosyal Güvenlik Kurumu’na dava re’sen ihbar edilecektir. Kurum ihbar üzerine fer’i müdahil olarak davaya katılacaktır.
Hizmet Tespit Davası Zorunlu Arabuluculuk Şartına Tabii Midir?
Her ne kadar işçi ile işveren arasında meydana gelen birçok uyuşmazlıkta arabuluculuk dava şartı olarak karşımıza çıkmakta ise de daha çok kamu düzeni ile ilgili olması nedeniyle hizmet tespit davası açılmasında arabuluculuk müessesine başvuru zorunluluğu bulunmamaktadır.
Hizmet Tespit Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme
Hizmet tespit davası kural olarak İş Mahkemelerinde görülmektedir. Ancak ayrıca iş mahkemesi bulunmayan yerlerde hizmet tespit davalarının görülmesinde yetkili mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise davalının veya iş yerinin adresinin bulunduğu yer mahkemesidir.
Hizmet Tespit Davasında Zamanaşımı ve İstisnası
Sigortaya işveren tarafından ” daha önce hiç bildirilmeyen hizmetler ” için hizmet tespiti davası açma süresi işçinin işten ayrıldığı yılın son gününden itibaren 5 yıldır. Yani aylık prim ve hizmet belgesi işveren tarafından Kuruma verilmeyen veya çalıştıkları tespit edilemeyen sigortalılar davayı açtıkları andan 5 yıl öncesine kadar hizmetlerinin tespitini isteyebilirler.
Ancak bu kuralın iki şekilde istisnası bulunmaktadır;
İşverence, usulüne uygun olarak Kurum’a verilmesi gereken belgelerden herhangi birinin kuruma verilmiş olması halinde hak düşürücü süre işlemeyecektir.
İşverence Kuruma verilmesi zorunlu belgeler;
- İşçinin işe giriş bildirgesi,
- Dönem Bordroları ve
- Aylık sigorta primleri olarak gösterilebilir
Kuralın diğer istisnası ise işçinin, işverenin yanında iş akdine tabi olarak çalıştığının kurum tarafından tespit edilmesi halidir. Örneğin;
- Müfettiş durum tespit tutanağı ya da tahkikat raporlarıyla çalışmanın tespit edilmiş olması,
- Asgari işçilik incelemesi neticesinde işverenden sigortalının primlerinin Kurumca icra yoluyla tahsil edilmiş olması,
- İşverenin imzalı ücret bordrosunda sigortalıdan sigorta primi kestiğini açıkça gösterdiği halde sigorta priminin Kuruma yatırılmaması,
- Sigortalı durumunda iken memurluğa geçilmiş olması,
- İşe giriş bildirgesi Kuruma süresinde verilmiş fakat bordrosu ve primi Kuruma intikal ettirilmemesi,
- İşçilik haklarına ilişkin aynı döneme ait kesin hüküm niteliğini taşıyan yargı kararlarının mevcut olması gibi durumlar da bu istisna kapsamındadır.
Söz konusu hallerde hizmet tespit davasında 5 yıllık hak düşürücü süre işleyemeyecek ve 5 yıl geçmiş olsa dahi bu dava açılabilecektir.
Hizmet Tespit Davasında Kullanılabilecek Deliller
- SGK dosyası,
- İşçiye ait ücret bordroları,
- Ücret hesap pusulaları,
- İşçiye ait özlük dosyaları,
- Kurumsal mesleki kuruluş kaydı,
- Dernek ya da Esnaf Sicil Kaydı, Oda Kayıtları (Sanayi ve Ticaret Odası ve benzeri),
- Vergi Levhası,
- Noter veya kamu kurumlarınca onaylanmış veya düzenlenmiş olan her türlü belge,
- Banka dekontları,
- Tanık ve bilirkişi
Hizmet Tespit Davası ve Emeklilik
Mevzuatımızda hizmet tespit davalarının emekli kişiler tarafından açılamayacağı yönünde bir düzenleme bulunmamaktadır. Yazımızda anlatılan hizmet tespit davalarında zamanaşımı sürelerinin dolmamış olması şartı ile emekli kişilerin de hizmet tespit davası açması mümkündür.
Stj. Av. Melisa ZALALTINTAŞ
10.02.2023