Kripto Para Aracılığıyla Kara Para Aklama, Önleme (AML) ve İdari Para Cezaları
Kara Para Aklama, çok genel tanımı ile suçtan elde edilen malvarlığı değerlerinin yasal olmayan kaynağının gizlenmesi amacıyla meşru bir kaynaktan elde edilmiş gelir gibi gösterilmesi yönündeki işlem ve eylemlerdir. Bu şekilde; yapılacak muhtemel denetimlerde gerekli açıklamalar yapılabilecek veya bu denetimlerin yapılmasını gerektirmeyecek şekilde bu gelirler, şüpheden uzak bir niteliğe kavuşturulacaktır.
MASAK’ın internet sitesinde de yer aldığı üzere kara para aklama çeşitliliği konusunda bir sınır bulunmamakla birlikte pek çok kişinin aklına bile gelmeyecek yöntemler geliştirilebilir ve uygulanabilir. En çok kullanılan ve bazı yöntemleri aşağıdaki örneklerle sayabiliriz:
- Fonların fiziken ülke dışına kaçırılması,
- Şirinler (smurfing) yöntemi,
- Parçalama (structuring) yöntemi,
- Vergi cennetleri (off-shore),
- Paravan (Kağıt üstündeki) ya da hayali şirketler,
- Oto-finans borç yöntemi (Loan-back),
- Döviz Büroları,
- Kumarhane ve Gazinolar,
- Nakit para kullanılan işyerlerinin işletilmesi (Göstermelik şirketler),
- Sahte fatura (hayali ihracat),
- Alternatif havale sistemleri (hawala vs.),
- İnternet bankacılığı ve elektronik para,
- Blockchain ve kripto para vb.
İşbu yazımızın konusunu ise kimlik gizlemeye imkan veren blockchain teknolojisi sebebiyle kara para aklamanın kripto paralar aracılığı ile yapılması ve buna karşı Finansal Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından alınan önlemler oluşturmaktadır.
AML (Anti Money Laundering) Nedir?
Bu tabirin Türkçe tanımı Kara Para Aklanmasının Önlenmesi olarak yapılmıştır. AML, tanım itibariyle ise genel olarak mali suçları önlemek için politikaları, kanunları ve düzenlemeleri içerir.
AML’nin çıkış noktası 1989 yılında uluslararası iş birliğini teşvik etmek üzere kurulan Finansal Eylem Görev Gücü (FATF)’dür. AML, uluslararası düzeyde bazı düzenlemelere yer verse her ülke kendi AML politikasını düzenlemektedir.
Neden Kriptoda AML’ye İhtiyacımız Var?
Kripto, birkaç nedenden ötürü kara para aklamaya uygundur:
- İşlemler geri döndürülemez. Fonları blockchainle göndermenizin ardından yeni sahibi bu fonları geri göndermediği sürece işlem tersine çevrilemez. Polis ve düzenleyici kurumlar, fonlarınızı sizin adınıza geri alamaz.
- Kripto paralar anonimlik sunar. Monero gibi bazı coinler işlemlerin gizliliğine öncelik verir. Kriptoların takibini zorlaştırmak için farklı cüzdanlarla katmanlama yapan karıştırma hizmetleri de mevcuttur.
- Kripto paralara yönelik yasal düzenleme ve vergilendirmeler halen net değildir. Dünya genelinde vergi yetkilileri kripto vergilendirmesini etkin bir şekilde yapma konusunda hala zorluklar yaşamakta ve suçlular da bundan faydalanmaktadır. ¹
Türkiye’de Kara Para Aklama Hususunda Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri
Türkiye açısından da bir AML politikasının düzenlendiğini görebiliriz. Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı (MASAK) tarafından “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları” için yayınlanan rehber bunun en önemli örneğidir. ²
Bu politika ile birlikte Türkiye’de faaliyet gösteren hizmet sağlayıcıları (Binance, Huobi, Paribu vb.) AML politikasına uymakla mükelleftir. Kanun düzenleyici, Hizmet Sağlayıcıların müşterilerinden yeteri miktardan daha fazla bilgi toplamasını talep eder. Bu vesileyle elde edilen verilerle şahısların tespitini yapmak, terörü finanse edip etmediğini tespit etmeyi de kolaylaştırmak ister. Bu doğrultuda AML politikalarının en başında Müşterilerinizi Tanıyın (KYC) ve Müşteri Durum Tespiti (CDD) gelmektedir.
Bu politikalar aracılığı ile hizmet sağlayıcılar, müşterileri hakkında önemli bilgilere sahip olacaktır. Ancak müşteriler hakkında elde edilen bilgiler de suçun önlenmesi veya tespit edilmesi için yeterli olmayacaktır. Bu kapsamda hizmet sağlayıcılar tespit ettikleri şüpheli işlemleri ilgili birimlere bildirmekle de mükelleflerdir.
5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’u kapsamında Hizmet Sağlayıcılar’ın AML politikaları kapsamında yapmakla yükümlü olduğu işlemler şunlardır:
- Şüpheli işlemlerin bildirilmesi,
- 10.000-TL’yi aşan işlemlerin bildirilmesi,
- İstenilen bilgi ve belgelerin bildirilmesi,
- Tüm defter ve kayıtların 8 yıl süre ile muhafaza edilmesi.
Yükümlülüklere Uyulmaması Halinde Yaptırımlar
Yapılan yükümlülük denetimleri sonucunda, 5549 sayılı Kanunun 13’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; müşterinin tanınması yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü ve şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğünün ihlallerinin tespiti halinde, MASAK tarafından Kanunda belirtilen miktarlarda ve işlem başına idari para cezası verilir.
Uygulanacak idari para cezasının toplam tutarı; her bir yükümlülük için, ihlalin yapıldığı yıl itibariyle belli bir tutarı aşamaz. Üst tutardan ceza uygulanan yükümlüler nezdinde takip eden yılda aynı neviden bir yükümlülük ihlali olması durumunda bu hadler iki kat olarak uygulanır.
Bu kapsamda, 7262 sayılı Kanun ile 5549 sayılı Kanun’un 13’üncü maddesinde yapılan değişikliğe istinaden, 2021 yılında gerçekleşen yükümlülük ihlalleri için aşağıdaki idari para cezaları ve üst limitleri uygulanır.
Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesine göre idari para cezalarına karşı Sulh Ceza Hakimliği‘ne itiraz edilebilir.
Yine, 5549 sayılı Kanunun 14’üncü maddesine göre; “yükümlülerin şüpheli işlem bildiriminde bulunulduğunu, yükümlülük denetimi ile görevlendirilen denetim elemanları ve yargılama sırasında mahkemeler dışında hiç kimseye açıklayamayacakları” şeklindeki yükümlülüğün ihlali ile bilgi ve belge verme ve muhafaza ve ibraz yükümlülüklerinin ihlali halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
Bu suç dolayısıyla tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.
14.09.2021
Av. Kerem KÜÇÜKKARA
1 – Kara Para Aklama (AML) Nedir? – https://academy.binance.com/tr/articles/what-is-anti-money-laundering-aml
2- Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi – https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/05/Kripto-Varlik-Hizmet-Saglayicilar-Rehberi.pdf